Istota śledztwa
Definicję śledztwa regulują przepisy Kodeksu Postępowania Karnego. Śledztwo jest jedną z form postępowania przygotowawczego, czyli pierwszego z etapów postępowania karnego. Decyzję lub inaczej mówiąc postanowienie o tym, by wszcząć śledztwo wydaje prokurator. Jednakże, aby prokurator takie postanowienie mógł wydać, musi istnieć uzasadnione podejrzenie, że przestępstwo zostało popełnione. Śledztwo jest prowadzone przez prokuratora. Prokurator dysponuje uprawnieniami, by całość śledztwa przekazać w ręce Policji lub zlecić jej prowadzenie niektórych jego elementów. Należy też zaznaczyć, iż śledztwo mogą także przeprowadzić inne służby mundurowe: Straż Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmeria Wojskowa, Służba Celna oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne, oczywiście w zakresie ich właściwości oraz uprawnień.
W jakich sprawach prowadzone jest śledztwo?
Otóż według polskiego prawa śledztwo prowadzone jest w następujących sprawach:
– w sprawie, której rozpoznanie w pierwszej instancji należy do sądu okręgowego,
– w sprawach, gdzie podejrzanymi są osoby z organów ścigania,
– w sprawach, gdzie nie przeprowadza się dochodzenia,
– w sprawach, gdzie prowadzone jest dochodzenie ze względu na zawiłość danej sprawy,
– w sprawach, gdzie w przestępstwie przeciwko mieniu wartość szkody przekracza 100 000 zł
Czas prowadzenia śledztwa wynosi 3 miesiące. Jednakże w przypadku niejasności w śledztwie, prokurator może je przedłużyć do 1 roku. Bywają ponadto przypadki, gdy prokurator przedłuża śledztwo do okresu powyżej roku na kolejny czas przez siebie wyznaczony.
Elementy prowadzenia śledztwa:
Jak zostało wykazane powyżej elementami prowadzenia śledztwa są:
– przedmiot prowadzonego śledztwa (w jakiej sprawie? o jaki występek?),
– podmiot prowadzonego śledztwa (kogo dotyczy?),
– ramy czasowe
Ponadto należy tutaj także ująć następujące elementy:
– postanowienie o przedstawieniu zarzutów, czyli moment w którym w śledztwie jasno ujawniają się podstawowe czynniki ku wydaniu takiego postanowienia: wskazanie podejrzanego, zarzucany mu czyn i konsekwencje prawne za popełniony czyn (wydanie aktu oskarżenia),
– zamknięcie śledztwa, gdzie podstawą do tego działania są: powiadomienie podejrzanego o terminie końcowego zaznajomienia go z aktami sprawy i materiałami postępowania, pouczenie podejrzanego o przysługujących mu prawach, sporządzenie protokołu zawierającego opis zaznajomienia się podejrzanego z aktami sprawy, wydanie postanowienia, które kończy śledztwo oraz ogłoszenie tego postanowienia wobec podejrzanego
Ważną informacją dotycząco śledztwa jest także fakt, iż zamyka się je tylko wtedy, gdy prokuratura bądź inny organ ścigania mają taki materiał dowodowy, którego nie trzeba już uzupełniać. Jeżeli zaistnieje sytuacja, że materiał dowodowy jest niekompletny lub niewystarczający, wówczas wydaje się postanowienie o umorzeniu śledztwa, które musi zostać zarejestrowane.
Jakich spraw dotyczy dochodzenie?
Na podstawie Kodeksu Postępowania Karnego dochodzenie dotyczy następujących spraw:
– jeżeli niniejsze sprawy rozpatruj właściwy sąd rejonowy,
– jeżeli sprawa dotyczy przestępstwa zagrożonego karą , która nie przekracza 5 lat,
– jeżeli chodzi o przestępstwa dokonane przeciwko mieniu wartość szkody nie przekracza 100 000 zł
Czas prowadzenia dochodzenia wynosi 2 miesiące. Jednakże jeżeli zaistnieje konieczność, prokurator może przedłużyć ten czas do 3 miesięcy, a powyżej tego okresu może wydłużyć prowadzenie dochodzenia, o kolejny wyznaczony przez siebie okres czasu.
Elementy dochodzenia:
– jeżeli podejrzany jest tymczasowo zatrzymany w areszcie, wówczas przygotowuje się dlań postanowienie o przedstawieniu zarzutów, w innym przypadku nie jest to konieczne,
– przesłuchanie podejrzanego i odczytanie mu zarzutów oraz wpisanie ich do odpowiedniego protokołu,
– po zakończeniu lub ograniczeniu dochodzenia nie ma obowiązku sporządzania postanowienia o jego zakończeniu,
– nie ma obowiązku rejestrowania umorzenia dochodzenia,
Różnice między śledztwem a dochodzeniem na podstawie w/w faktów.
Pomimo tego, iż te dwa narzędzia w rękach prokuratora, czy też innych organów ścigania dotyczą podobnych kwestii, to jednakże różnią się od siebie:
– w śledztwie należy obowiązkowo sporządzić postanowienie o postawieniu zarzutów, w trakcie dochodzenia nie jest to konieczne (tylko w uzasadnionych przypadkach),
– okres prowadzenia śledztwa jest dłuższy niż okres prowadzenia dochodzenia,
– śledztwo dotyczy spraw, które rozpatruje sąd okręgowy a zarzuty wobec podejrzanego mają większy ciężar (przestępstwa poważne i o dużej szkodliwości czynu),
– dochodzenie dotyczy spraw, które rozpatruje sąd rejonowy i wobec podejrzanego są to zarzuty mniejszej wagi ,
– śledztwo ma inną formę i elementy jego prowadzenia (istnieje konieczność wydania postanowienia o jego zamknięciu, gdy w dochodzeniu takiego postanowienia nie sporządza się),
– śledztwo prowadzi zazwyczaj prokurator, a prowadzenie dochodzenia najczęściej spoczywa na barkach Policji lub innych organów ścigania wymienionych powyżej,
– w wyniku śledztwa należy sporządzić akt oskarżenia i takie oskarżenie uzasadnić, w przypadku dochodzenia nie ma potrzeby uzasadnienia oskarżenia,
– umorzenie śledztwa musi być odpowiednio zarejestrowane, w przypadku dochodzenia nie jest to praktykowane
Ważne informacje:
- Śledztwo prowadzi się zgodnie z treścią art. 309 KPK,
- Dochodzenie reguluje art. 325 KPK,
- Katalog przestępstw, które obejmuje śledztwo wykazuje art. 25 KPK,
- Różnice między śledztwem a dochodzeniem obejmują następujące płaszczyzny:
– ciężar gatunkowy spraw, w których te postępowania są prowadzone,
– formalności w ich prowadzeniu,
– podmioty uprawnione do ich prowadzenia,
– czasowe ramy ich prowadzenia
