PJM, czyli polski język migowy
Jest to język, za pomocą którego posługują się osoby głuche w naszym kraju. Jest on pierwszym w Polsce językiem migowym dzieci, których obydwoje rodzice są głusi. Język ten jest powiązany z francuskim językiem migowym, gdyż wykorzystuje on jego jednoręczny alfabet manualny (starofrancuski alfabet manualny). PJM ma odrębną strukturę gramatyczną, która jest odmienna od polskiej. W języku tym nie ma dźwiękowych odpowiedników tzw. fonemów, a są w nim ich wizualne realizacje. Język ten posiada izolowane cechy dystynktywne tzw. diakryty. PJM opiera się przede wszystkim na elementach niemanualnych.
Elementy składowe PJM:
– fleksja, czyli odmiana wyrazów (deklinacja i koniugacja),
– derywacja, czyli słowotwórczy proces, który polega na dodawaniu wyrazów pochodnych,
– podstawa słowotwórcza sufiksów, czyli przedrostków dodawanych po rdzeniu wyrazu,
– podstawa słowotwórcza prefiksów, czyli przedrostków dodawanych po lewej stronie słowa tworzonego,
– elementy niemanualne: mimika, położenie ciała, odchylenie ciała, zwroty i ruchy głowy, które trochę przypominają pantomimę
Inne informacje o PJM:
– w języku tym nie ma przypadka,
– słabo jest tutaj rozwinięta kategoria osoby agensa,
– występuje kategoria osoby obiektu,
– występuje kategoria inkluzywności – ekskluzywności,
– występuje kategoria klasy tzw. klasyfikator,
– składnia dłuższych zdań w PJM obejmuje szyk SVO, gdzie na końcu zdania dodaje się tzw. modyfikatory,
– przy ukazywaniu relacji pomiędzy zdaniami złożonymi wykorzystuje się tutaj specjalne morfemy mimiczne,
– w PJM napotyka się trudności w rozgraniczeniu fonologii, morfologii i składni, które są spowodowane z inną niż w językach fonicznych strukturą komunikatów (chodzi tutaj przede wszystkim o stosowanie mimiki),
– nazwa Polski Język Migowy i skrót PJM zostały wprowadzone do badań językoznawczych
w 1994 przez Michaela A. Farrisa
Język migany, czyli System językowo-migowy (SJM)
Język ten możemy podzielić na dwie grupy, w zależności od tego jak go interpretujemy:
– wizualno-przestrzenny, który jest odpowiednikiem pisanej polszczyzny,
– język sztuczny, który powstał na podstawie języka polskiego i języka migowego
SJM wywodzi się bezpośrednio z polskiego języka fonicznego, a jego podstawę tworzą:
-wypowiedzi migowe, które zastępują wypowiedzi dźwiękowo – artykulacyjne,
– polski język foniczny
W SJM prym wiedzie mowa dźwiękowa, która jest uzupełniana o znaki migowe. Widać tutaj zatem dwa kanały przekazu, które sprawiają, że niesłyszący łatwiej odczytuje wypowiedzi z ust.
Dodatkowe informacje na temat SJM:
– należy pamiętać, iż język migany jest tylko częścią Systemu językowo – migowego i nie stanowi on odrębnego środka komunikacji,
– SJM ma charakter sztuczny, co powoduje znaczne ograniczenia i utrudnienia w jego używaniu (trudności w tłumaczeniu związków frazeologicznych i rozbijanie derywatów słowotwórczych),
– tylko poprawne stosowanie SJM różnicuje homonimy,
– w systemie tym znaki pozamanualne np. mimika sprowadzone zostały do roli prozodii, co stanowi kolejną trudność,
– SJM zawiera w sobie samodzielne znaki zwane leksemami np. przyimki,
– w SJM wszystkie znaki są jednolite,
– SJM został stworzony po to, by pomóc niesłyszącym w nauce języka polskiego,
– SJM jest wykorzystywany w surdopedagogice oraz w tłumaczeniach telewizyjnych
Krótkie objaśnienie wyrazów trudnych wykazanych powyżej:
Fonem – najmniejsza jednostka mowy rozróżnialna dla użytkowników danego języka,
Diakryt – znak graficzny, np. przecinek, ogonek lub kropka, dostawiany do litery i niosący informację o sposobie wymawiania głoski, która jest oznaczona tą literą,
Modyfikator – jest to czynnik powodujący częściową zmianę czegoś lub w czymś,
Morfemy – najmniejsza grupa fonemów, która niesie ze sobą określone znaczenie i której nie można podzielić na mniejsze jednostki znaczeniowe,
Derywat – jest to złożona jednostka o złożonej budowie formalnej, wyraz pochodny,
Homonim – wyraz o takim samym brzmieniu, lecz o odmiennym znaczeniu, pochodzeniu i czasami także pisowni,
Prozodia – całość brzmieniowych właściwości mowy (akcent, intonacja itd.),
Leksem – wyraz, który jest abstrakcyjną jednostką systemu słownikowego języka,
Surdopedagogika – jest todział pedagogiki specjalnej, który zajmuje się nauczaniem i wychowaniem osób głuchych i niedosłyszących, a także ich rodzinami i otoczeniem
Różnice między PJM a SJM na podstawie powyżej przedstawionych informacji
Jak wykazano powyżej, różnice między PJM a SJM są duże, chociaż wiele osób nie odróżnia od siebie tych dwóch form wypowiedzi osób głuchoniemych. Różnice te są następujące:
- PJM jest językiem naturalnym w przeciwieństwie do SJM, który jest sztucznym wytworem mającym pomóc osobom głuchym w nauce języka polskiego,
- PJM jest odrębnym językiem od języka polskiego, gdyż posiada on własną gramatykę wizualno – przestrzenną, a SJM opiera się na PJM i języku polskim,
- W PJM najważniejszym elementem jest mimika, SJM jej w sobie nie zawiera,
- PJM jest językiem, który wciąż ewoluuje, a SJM nie rozwija się, gdyż nie jest to język głuchych, a osób, które z takimi osobami chcą się porozumiewać,
- PJM nie opiera się na gramatyce języka polskiego, SJM wręcz przeciwnie, sprawia on, że osoba posługująca się nim, porozumiewa się zgodnie z szykiem gramatycznym, dodając do niego znaki zaczerpnięte z PJM
Podsumowanie:
- PJM jest odrębnym językiem, dzięki któremu mogą porozumiewać się między sobą osoby głuche,
- SJM jako sztuczny twór tej odrębności nie posiada, gdyż jest on połączeniem PJM z gramatyką języka polskiego,
- PJM wpływa na postrzeganie świata przez głuchoniemych,
- PJM posiada swoją bogatą historię,
- Nie jest rzeczą prostą odróżnić od siebie te dwie formy komunikacji, ale jeszcze trudniej się ich nauczyć
